چشم زخم و قدرت شگرف آن | روش‌های قدرتمند مقابله + دعای چشم زخم قوی

در این مقاله سعی شده تمام مطالب مرتبط با چشم زخم از قبیل به کارگیری آن در سال های پیش از میلاد مسیح و همینطور راه های مقابله با این طلسم در قاره ها و کشور های مختلف، روایات و احادیث دینی پیرامون این مسئله و… به صورت کامل تبین و تحلیل شود. همچنین مطالبی کاربردی درباره دعای چشم زخم قوی را در این مقاله خواهید خواند.

 چشم زخم چیست؟

یکی از انواع سحر و جادو، تصرفات چشم می باشد که اگر به صورت مخرب و زیان بار باشد از آن به عنوان چشم زخم یاد می شود. این پدیده به در واقع آسیبی است که دیده‌ی بد به شخصی بزند. (فرهنگ فارسی ج۱ص۱۲۹۰)

عده ای از مفسران به بعضی از آیات در قرآن کریم به این دلیل تمسک کرده اند که یکی از این موارد آیات ۵۱ و ۵۲ سوره مبارکه قلم (و ان یکاد الذین…) است که نظرات مفسران را به خود معطوف کرده است. پروردگار در این دو آیه می فرمایند: و همانا نزدیک است کافران زمانی که قرآن را می‌شنوند، با [نگاه‌ها و] چشم‌هایشان تو را به زمین بزنند و می‌گویند: او دیوانه است؛ حال آن‌که آن جز اندرزی برای جهانیان نیست.

از این آیه بعضی معنای چشم زخم را برداشتند، اما بعضی افراد آن را معنایی کنایی و میزان خشم تعبیر کرده اند. حتی برخی عنوان کردند که این آیه دلیلی بر تضاد رفتاری کفار دارد، به عبارتی از سویی با دیده های خود به معجزات نگاه می کنند زمانی که قرآن برای آن ها خوانده می شود به آن جذب می شوند و پشت سر پیامبر می گویند که پیامبر دیوانه است.

قرآن در آیه ۶۷ سوره یوسف به وجود و حقانیت چشم زخم اشاره می کند. در این آیه حضرت یعقوب (ع) به فرزندان خود دستور می دهد که زمان ورود به مصر از یک دروازه شهر به آن داخل نشوند و از آن جایی که فرزندان ده گانه آن حضرت انسان هایی زیبا و تنومند و جوان بودند از آن ها درخواست میکند برای محافظت از چشم زخم مردم مصر از دروازه های مختلف وارد شوند تا به دیده نیایند. (المیزان ج۱۱ ص۲۱۸) بنابراین می توان گفت که این پدیده در بینش و نگرش قرآنی پذیرفته و تایید شده است (مجمع البیان ج۵ و ۶ ص۳۸۰).

در حقیقت یعقوب (ع) از چشم زخم مردم مصر برای فرزندانش احساس نگرانی میکرد، هر چند که آن حضرت به این موضوع تأکید می کند که قدرت افراد دارای چشم زخم به شکلی است که او قادر نیست جلوی آن ها را بگیرد مگر آن که اراده و خواست خداوند به این تعلق گیرد که چشم زخم انسان ها در آنها تاثیر نگذارد. (یوسف/۶۷)

 چشم زخم در قرآن

چشم زخم، آسیب، خطر و ضرری است که از حسد و بدخواهی و حتی امکان دارد از روی علاقه به کسی یا چیزی برسد و همین در بین مردم و در فرهنگ عامیانه به شوری شناخته می شود. پیرامون این پدیده در آموزه های دینی هم تصریحاتی وجود دارد.

بنابر آنچه از نوشته های دینی به دست آمده، چشم زخم حقیقتی است که ممکن است از حالات نفسانی و درونی انسان مثل حسادت ریشه بگیرد و قادر است اثرات بدی را بر زندگی انسان بگذارد بنابراین عمل به توصیه های دینی و روایات برای دفع خطر آن ضرورت داشته اما اینکه بعضی برای دفع این پدیده به کارهایی مثل اسپند دود کردن، تخم مرغ شکستن، ریختن نمک و کارهای دیگر رو می آورند خرافه ای است که نه اثری دارد و نه در هیچ منبع موثق و معتبری به آن‌ها اشاره  و پرداخته شده است.

در داستانی که قرآن کریم در مورد مردم بابل بیان می کند به موضوع وجود سحر و آموزش آن به کمک دو فرشته الهی به نام هاروت و ماروت اشاره می کند. در سوره بقره به خوبی تبیین و تحلیل می شود که سحر و جادو امکان تعلیم و آموزش دارد و اثرات بسیاری دارد و می تواند عملی مثبت و سازنده و یا منفی و مخرب باشد.

انسان این استعداد را به صورت ذاتی دارد که از عناصر فرامادی بهره ببرد و یا وسایل مادی را در کارهای فرامادی به کار گیرد درباره اینباره مراد آن است که فرد می تواند از امور مادی مثل دیده برای عملی معنوی مثل محبت و دشمنی استفاده کند.

در داستان ساحران مصری و مبارزه آنها با حضرت موسی(ع) این نکته حائز اهمیت است که سحر و جادو قادر است در دیده و در تصرف آن باشد. همین موضوع علت نفوذ سحر جادوگران فرعونی در چشم قوم بنی اسرائیل بوده که باعث وحشت آنها می شود یعنی شخص می تواند با کارهایی در دیده‌ی فرد تصرف کند و تأثیرات آن را در جان و روح شخص ببیند. به همین علت با حرکت طناب ها و ریسمان ها در دیدگان مردمان تصرف شده و در جان آنها بیم و هراس افکنده می شود. (اعراف آیه ۱۱۶)

کافران شهر مکه نیز در مقابل معجزات پیامبر(ص) این ادعا را داشتند که چشمانشان در مقابل مشاهده گشایش ابواب آسمان جادو شدند و در حقیقت حضرت محمد(ص) در چشمان آنها تصرف کرده تا قادر نباشند حقیقت و واقعیت را از وهم و خیال جدا سازند (حجر آیه ۱۴و ۱۵). در هر صورت مبرهن و مشخص است که انسان توانایی خاص و خارق العاده ای دارد که موجبات تصرفات فرامادی و فرا طبیعی را فراهم می سازد.

  آیا قطعاً قرآن به مسئله چشم زخم اشاره کرده است؟

پاسخ دقیق برای این سوال وجود ندارد. بعضی مفسران از برخی آیات به صورت خلاصه به این نتیجه رسیده اند که به موضوع دعای برای باطل کردن چشم زخم اشاره شده است.
غیر از قرآن کریم ما منابع معتبر دیگری مثل روایات و احادیث هم داریم که بعضی روایات موضوع چشم زخم و دعای چشم زخم قوی را مورد توجه قرار داده اند و عده‌ی زیادی از دانشمندان امروزی هم بر این باور هستند که بعضی دیدگان از یک نیروی مغناطیسی منحصر به فردی برخوردار هستند که قادر است مانند اشعه لیزر عمل کند. این موضوع هم از نظر علم و هم عقل قابل قبول است که نیروهای فوق العاده ای در بعضی اعضای بدن وجود دارد که اثرات مختلفی را اعمال می کند.

دعای چشم زخم در روایات

از دید روایی نیز نه تنها منعی در این زمینه وجود ندارد، حتی احادیثی هم وجود دارد که طبق آن می توان گفت این پدیده تا حدی قابل قبول است، به عنوان مثال کلماتی نظیر رقی به معنی تعویذ و دعای چشم زخم وجود دارد. همچنین کلمه حرز که هر امامی برای خود دعای چشم زخم دارد؛ برای مثال انگشتر حرز امام جواد و یا بازوبند حرز امام جواد ،حاوی دعای حرز امام جواد است.

در روایات نقل شده که پیامبر (ص) برای دفع این پدیده برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع) دعایی نوشته است. همچنین در روایتی پیامبر می فرمایند که حضرت ابراهیم (ع) برای فرزندش حضرت اسماعیل (ع) نیز همین دعای چشم زخم را برای دفع شر نوشته است. در نهج البلاغه نوشته شده است که “العین حق والرقی حق” یعنی “چشم زخم حق است و متوسل شدن به دعا برای دفع آن هم حق است.”

در حدیثی نقل شده که اسماء بنت عمیس از پیامبر (ص) برای تهیه دعایی برای مقابله با شوری دیدگان راهنمایی خواستند و پیامبر (ص) فرمود: مانعی ندارد، اگر قدرتی می توانست بر قضا و قدر پیشی گیرد، چشم زخم بود. در حدیث دیگری نقل شده که امیرالمومنین (ع) فرمودند: پیامبر (ص) برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع)  این دعا را خواند: ” اعیذ کما بکلمات الله التامات وأسمائه الحسنى کل ها عامه من شر السامه والهامه و من شر کل عین لامه و من شر حاسد إذا حسد” یعنی : “شما را به همه کلمات و نام های خداوند میسپارم از شر مرگ و حیوانات موذی و دیدگان سوء و حسود زمانیکه که حسد ورزد.” سپس پیامبر(ص) نگاهی به ما کرد و فرمودند “حضرت ابراهیم (ع) به این شکل برای اسماعیل (ع) و اسحاق (ع) دعای چشم زخم کرد.»

 دستوراتی برای رفع چشم زخم

ساده ترین عمل برای دفع چشم زخم قرائت سوره ناس و فلق است که دعای چشم زخم قوی به شمار می آیند. در روایات گفته شده که پیغمبر (ص) این سوره ها را برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به عنوان حرز و دعا قرائت می کردند.

از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: اگر شخصی از شما چیزی از برادرش او را متعجب ساخت سه مرتبه بگویید: “ماشاء الله لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم.” در بعضی روایات نقل شده که تکبیر بگویید که دعای چشم زخم است و اثر شر را از بین میبرد.

 استفاده از سنگ ها برای دفع چشم زخم

یکی از مهمترین روش ها برای دفع چشم زخم استفاده از سنگ های تصیه شده در روایات برای این موضوع است. به عنوان مثال سنگ شرف شمس خاصیت دفع کردن این پدیده و بیماری‌‌ها را دارد. همچنین در روایتی از امام صادق (ع) در مورد سنگ حدید آمده است که مردی به حضرت عرض کرد: مولای من! من از حاکم سرزمین جزیره می ترسم از این که او مرا به دشمنانم معرفی کند و مرا به آنها دهد. امام صادق (ع) فرمود: انگشتری تهیه کن که نگین آن حدید صینی باشد و بر روی آن سه جمله در سه خط بنویس:
اعوذ بجلال الله
اعوذ بکلمات الله
اعوذ برسول الله

و بر پشت نگین، دو جمله در دو سطر بنویس:

امنت بالله و کتبه
انی واثق بالله و رسله

و بعد دور نگین بنویس:

اشهد ان لا اله الا الله مخلصا

و این انگشتر را در این موارد استفاده کن:

۱- زمانی که از آزار یکی از انسان ها ترس پیدا کردی و یا جان تو از شر دشمنان در خطر بود، پس از ترس تو از او از بین خواهد رفت و جانت در امان می ماند.
۲- در جایی که در امور و نیازهایت با مشکل و دشواری مواجه شدی، پس به خواست الله بر تو ساده خواهد شد.

۳- هم چنین بیاویز بر گردن خانمی که زاییدن بر او دشوار شده، پس به خواست الله، وضع حمل او ساده می شود
۴- و هم چنین برطرف می کند چشم زخم را از کسی که چشم زخم خورده و اثر آن را از بین می برد.

بعد حضرت فرمود این انگشتری را از نجاست و بوی گند و بد حفظ کن و آن را داخل حمام و دست شویی مبر! پس هر کس بر جان خودش ایمن نیست و از هلاکت می ترسد از این انگشتری استفاده کند و آن را از دشمنانت بپوشان تا مبادا از آن استفاده کنند. و آن را به کسی نده مگر آن که او هم از شیعیان باشد و به او مطمئن باشی.(الامان صفحه ۵۰ و مستدرک ۲۹۹/۳)

البته نباید غافل شد که زیاده گویی ها پیرامون این موضوع بسیار است. در بین اکثریت مردم بعضی از این موضوعات با خرافات و انواع دعای چشم زخم قوی در هم آمیخته و باعث شده عده ای اصل آن را هم انکار کنند.

در آیه “وان یکاد الذین کفروا…” آمده که کافران تلاش میکردند چشم زخمی به پیامبر (ص) برسانند. آنان که از هر راهی برای رسیدن به مقصود خود استفاده میکردند تا آن حضرت را بکشند و یا دعوتش را از بین ببرند از ساحران و جادوگران استفاده کردند تا این کار را انجام دهند. به همین علت پروردگار می فرماید: و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بابصارهم لما سمعوا الذکر و یقولون انه لمجنون.

در این آیه دلیل کافران برای استفاده از سحر و جادو و چشم زخم آن است که پیامبر(ص) را دیوانه و جن زده می پنداشتند و این زمانی بود که ذکر یعنی قرآن به گوش آنها رسیده بود و آن را شگفت آور و خارق العاده می یافتند. گمان بردن به این موضوع که آن کلام انسان نیست و باید کلام جنیان باشد و آنان هستند که پیامبر را به اسارت در آورده و از زبان محمد (صلی الله علیه و آله) سخن می گویند. این امر سبب شد تا با استفاده از سحر و دعای چشم زخم قوی، تلاش کنند او را بکشند و یا ضرر جانی به او وارد سازند تا جن تسخیرکننده هم کشته شود و یا برود.

کلمه زلق در لسان العرب به معنی لغزیدن است و زلق بابصار و لغزیدن به دیدگان به معنای این است که تو را با چشم‌هایشان آسیب رسانند و تو را از جایگاهی که داری بلغزانند (لسان العرب ج۶ص۷۰). این جایگاه همان موضوع ذکر حکیم و قرآن عظیمی بود که کافران را شگفت زده می‌ساخت و بهترین سخنوران و شاعران کافران در مقابلش ناتوان بودند.

روش های دیگری که قرآن در همین آیه به آن اشاره می کند دوری کردن از افرادی است که دارای این قدرت هستند و همچنین استفاده از روش هایی است که زمینه های این پدیده را فراهم نمی آورد. قرار نگرفتن در برابر شورچشمان یکی از این راه هاست. قرائت سوره معوذتین به خصوص سوره فلق یکی دیگر از راه های پیشگیری، درمان و به نوعی دعای چشم زخم قوی است.

برخی بیان کرده اند که آیه من شر حاسد اذا حسد، برای عائن یعنی کسی که با دیده‌ی خود آسیب می رساند نیز مورد استفاده قرار میگیرد؛ چراکه چشم زخم زمانی از حسادت نفسانی برمی‌خیزد. به این معنی که فرد هرگاه در شخص دیگری نعمتی و یا فراوانی نعمتی را مشاهده کرد از روی حسادت تلاش می کند تا آن نعمت از او گرفته شود و با شور چشمی می کوشد تا آن را از میان بردارد.

امام رضا(ع) در حدیثی تعبیر «العین حقٌّ» را درمورد چشم زخم استفاده کرده و ضمن تأیید اصل این مطلب توصیه هایی برای این مسئله دارند. از امام رضا (ع) سوال شد آیا چشم زخم حقیقت دارد؟ فرمودند: آری، زمانی که تو را چشم زنند، کف دستت را جلو صورتت قرار بده و سوره حمد و توحید و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف دستت را به صورتت بکش. پروردگار تو را از آسیب آن حفظ می کند.

در حدیثی معمر بن خلاد عنوان میکند که: با امام رضا (ع) در یکی از بازارهای خراسان بودم ایشان به من امر کرد که بوی خوش را یا همان عطر را برای آن حضرت تهیه کنم. پس زمانی که آن را گرفتم با تعجب به آن نگریست و به من فرمودند: ای معمر به درستی که چشم زخم حقیقت دارد! پس در رقعه‌ای سوره حمد و توحید و معوذتین و آیه الکرسی را بنویس و آن را درون کوزه یا شیشه‌ای در بسته بگذار. در حدیثی دیگر که کلینی از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده است، امام (ع) راهی را که برای دفع چشم زخم توصیه می‌شده (مثل اینکه  شخص چشم‌زن خود را شستشو دهد و سپس فرد چشم‌خورده، خود را با آن آب شستشو کند) بد و ناشایست خوانده و به جای آن بعضی کارهای دینی مثل قرائت حمد و مُعَوِّذَتین را سفارش کرده اند.

 روش های مقابله چشم زخم در فرهنگ های دیگر

* شیوه زغال
این روش در اروپای شرقی صورت میگرفت. فقط یک تکه زغال را درظرف آبی بیندازید. همینطور می‌توانید از سر یک چوب‌کبریتی که سوخته استفاده کنید. غرق شدن زغال نشانه‌ی خوبی است، این در حالی است که شناور شدن آن نشانه‌ی گرفتار شدن شخص یا خردسال به چشم زخم است.

*روش موم شمع
راه دیگر آن است که موم داغ را در آب مقدس بریزید و دقت کنید موم چه واکنشی از خود نشان می‌دهد. اگر پخش شود به معنای آن است که شما یا کودک دچار این شر شده اید. اگر به اطراف ظرف بچسبد باز هم همین معنی را می‌دهد. این روش در کشور اوکراین استفاده می‌شود.

*روش روغن
در این روش، شخصی که به نظر دچار شر شده است چند قطره روغن در آب می‌چکاند. اگر به صورت یک چشم دربیاید، آن کودک به این پدیده دچار شده است. راه دیگر آن است که روغن را بر روی حجم کمی از موهای شخص موردنظر بریزید که در آب (بهتر است آب مقدس باشد) قرار دارد. اگر روغن به زیر آب برود، شخص چشم خورده است.

همینطور برای بهبود و درمان آن در زمان انجام این عمل دعاهای ویژه ای خوانده می‌شود که از تشکیل ظاهر چشم جلوگیری می‌کند. کسی که روغن را می‌ریزد دعاهایی را میخواند تا آن شر شخص موردنظر را رها کند. عده ای توصیه می‌کنند که این دعاهای خاص خوانده شوند که می‌توانید این دعای چشم زخم قوی را از درمانگران محلی یاد بگیرید.

*روش لمس کردن
به گفته‌ی بعضی ساده‌ترین روش برای درمان چشم زخم، آن است که شخصی که کودک را چشم زده او را لمس کند. از آن‌جایی که این اتفاق غالبا غیرعمدی است، آن شخص نباید مشکلی با لمس کردن کودک داشته باشد. اهمیت ندارد که کجا را لمس می‌کند. روی دست یا پیشانی کافی هست.
– این اعتقاد در فرهنگ کشورهای اسپانیایی‌ زبان بیشتر رواج پیدا کرده است.
– تصور می‌شود چشم زخم (بعضی اوقات) به خاطر تعریف یک شخص از کودک و بدون لمس او اتفاق می‌افتد.

* استفاده از تخم‌مرغ
در مکزیک و کشورهای لاتین عده ای از  والدین از تخم‌مرغ استفاده می‌کنند.  تخم‌مرغ را از روی بدن کودک رد میکنند و معمولا همزمان با عبور تخم مرغ دعایی مانند دعای ربانی قرائت می‌شود که به نوعی دعای چشم زخم قوی می باشد و بعد تخم‌مرغ را در ظرف یا کاسه ای زیر بالش قرار میدهند. تخم‌مرغ تمام طول شب زیر بالش می ماند و اگر صبح سفیده‌ی تخم‌مرغ سیاه و تار شده باشد نتیجه می‌گیرند کودک دچار شوری دیدگان شده است. این روش همزمان چشم زخم را هم درمان می‌کند و بهبود می بخشد.

*حالت‌های دست
عده ای می‌گویند حالت‌های ویژه ای با دست می‌تواند به عنوان دعای چشم زخم آن را بهبود ببخشد. یکی از این روش ها دست شاخ‌دار است،  به صورت دستی مشت شده که انگشت اشاره‌ و کوچک آن باز باشد. زمان انجام این حالت دست‌تان را به سمت پایین بگیرید. حالت دیگر دست انجیری می باشد، یعنی دست‌تان را مشت کنید انگشت شست‌تان را از میان انگشت‌ اشاره و وسط بیرون بیاورید.
–بعضی از مردم  ایتالیا یک شاخ کوچک قرمز را به گردنشان می‌اندازند یا به جاکلیدی خود آویزان می‌کنند. آنها این شاخ را به جای انجام دادن حرکت دست شاخ‌دار با خود به همراه دارند.

* آینه‌ی شش وجهی
گفته می‌شود از روش‌های دیگر دعای چشم زخم و درمان آن استفاده از آینه‌ای است که انرژی منفی را منعکس کند. این راه در چین استفاده می‌شود. کافی است یک آینه‌ی را روی پنجره‌ی جلو یا در جلوی محل سکونت خود آویزان کنید.
– در هندوستان هم عده ای از افراد برای دعای چشم زخم و دفع آن از آینه استفاده می‌کنند. البته به جای قرار دادن آن در خانه، آینه‌های کوچکی را درون لباس‌های خود می‌دوزند یا به بدن‌شان می‌چسبانند.

*استفاده از یک درمانگر
اغلب درمانگران محلی برای دفع این پدیده روش هایی دارند. اگر خودتان توانایی و اعتماد به نفس لازم برای بهبود چشم زخم را ندارید، می‌توانید از یک درمانگر محلی استفاده کنید که مراسم ویژه ای را برای‌ شما انجام خواهد داد.

پیشگیری از چشم زخم در فرهنگ های دیگر

۱. استفاده از یک دستبند مرجان صورتی
عده ای توصیه می‌کنند برای در امان ماندن از چشم خوردن فرزندانتان و افراد خردسال برای آنها دستبند‌های مرجان صورتی فراهم کنید. بعضی دیگر می‌گویند استفاده از شاه‌ بلوط گلابرا نیز اثری مشابه دارد.

۲. استفاده از ریسمان قرمز
در فرهنگ‌های یهودی، پدرو مادر برای دفع چشم زخم از یک بند قرمز استفاده می‌کنند. به عنوان مثال آن را به میله‌ی تختخواب یا دسته‌ی کالسکه‌ی کودک می چسبانند.

۳. آویختن دعای چشم زخم به صورت گردنبند از جنس شبق به گردن کودک
در بعضی فرهنگ‌های اسپانیایی‌ زبان افراد خردسال حرزی از  شبق سیاه به گردن می اندازند. این طلسم اغلب به صورت یک مشت کوچک است. حتی امکان دارد به شکل مهره‌های سیاه و قرمز روی یک زنجیر طلایی باشد.

۴. تف کردن
زمانی که فردی از کودک شما تعریف می‌کند، می‌توانید سه مرتبه به پشت شانه سمت چپ‌تان تف کنید و بعد سه مرتبه یک چوب را لمس کنید یا روی سر خود بزنید. این عمل اغلب در روسیه استفاده می‌شود که به نوعی دعای چشم زخم قوی محسوب می شود.

۵. پاشیدن نمک
یکی از راه های در امان ماندن در مقابل چشم زخم که در سیسیل به کار گرفته می‌شود، پاشیدن نمک مقابل در ورودی خانه یا پشت آن است. نمک قادر است انرژی‌های منفی را سردرگم کند.
– یکی دیگر از راه های مورد استفاده توسط سیسیلی‌ها ادرار است. تمام افراد داخل یک خانه در سطلی ادرار می‌کنند، بعد آن را مقابل خانه می‌ریزند.

۶. استفاده از چشم‌نظر
غالبا فرهنگ‌ها برای در امان ماندن در برابر این اتفاق از چشم‌نظر استفاده می‌کنند. به طور مثال می‌توانید آن را به گردن یا جا کلیدیتان آویزان کنید. در کشور ترکیه این چشم‌نظرهای کوچک از شیشه‌ای به رنگ آبی ساخته میشوند که به عنوان دعای چشم زخم قوی کاربرد فراوان دارد اما در فرهنگ‌های دیگر از مواد دیگری استفاده می‌کنند.

چشم زخم در دوران باستان

نفرین چشم‌زخم خیلی مفهوم پیچیده‌ و دشواری نیست. چشم‌زخم و دعای چشم زخم بر این اعتقاد شکل گرفته که افرادی که به موفقیت‌های بزرگ دست می یابند، تحت حسادت اطرافیانشان هم قرار می‌گیرند. حسادتی که به صورت نفرین ظاهر می‌شود و خوشبختی آن‌ها را از بین می‌برد. این مفهوم به زیبایی به وسیله هلیودوروس در رمانی باستانی به نام داستان اتیوپیایی بیان شده است. او در این کتاب نوشته است که «هرگاه فردی از روی حسادت به چیزی گرانبها نگاه کند، فضای پیرامونش را با اثری مهلک پر می‌کند، و نفوس زهرآلود خود را به نزدیک‌ترین چیز انتقال می‌دهد»

باور به این نفرین یک عقیده جهانی است، و حتی به تفاوت‌های میان نسل‌ها هم بی‌تفاوت است. یکی از کامل‌ترین مجموعه هایی که تا به حال درمورد چشم‌زخم و دعای چشم زخم قوی تالیف شده است کتاب چشم‌زخم «گزارشی کلاسیک از خرافه‌ای باستانی» به قلم فردریک توماس الورثی می باشد. او انواع مختلفی از این نماد را در فرهنگ های مختلف بررسی می‌کند. از منظر سنگ‌کننده گورگون‌های یونانی تا داستان‌های محلی ایرلندی درمورد مردانی که می‌توانند تنها با یک نظر اسبی را جادو کنند، غالبا در تمام فرهنگ‌ها اسطوره‌ای درمورد چشم زخم مشاهده می‌شود. این سمبل به اندازه ای است که در فرهنگ نهادینه شده که با وجود دلالت ضمنی بر باورهای پاگانیستی که شامل ادیان غیرابراهیمی است، حتی جایگاه خود را در متون مذهبی هم باز کرده، از جمله انجیل و قرآن.

در مصر باستان چشم حورس را به همراه جسد فرعون ها دفن می‌کردند تا در دنیای مردگان از فرعون ها محافظت کند.

باور به چشم‌زخم و دعای چشم زخم قوی از خرافات هم فراتر رفته  و عده ای از متفکران شناخته شده هم بر آن صحه گذاشته‌اند. یکی از افراد سرشناس در بین آن‌ها پلوتارک، فیلسوف یونانی، است که در یکی از کتاب‌هایش تلاش می‌کند برای این موضوع توضیحی علمی بیان کند: دیده‌ی انسان قادر است اشعه‌هایی نامرئی را منعکس کند که در برخی موارد چنان قدرتی دارند که قادر است سبب مرگ کودکان و حیوانات کوچک شوند.

پلوتارک حتی مدعی است که انسان های مشخصی هستند که قدرتشان در طلسم و جادو حتی از این هم به مراتب  بیشتر است و به گروه‌هایی از اشخاصی در جنوب دریای سیاه اشاره می‌کند که در به کارگیری از این نفرین مهارت شگرفی دارند. در اکثر موارد، آن‌هایی که گفته می‌شود با مهارت دیگران را نفرین می‌کنند، چشم‌هایی  به رنگ آبی‌ دارند. این احتمالا به این خاطر است که چشم آبی‌رنگ از آن خواص ژنتیکی است که در اطراف دریای مدیترانه به ندرت پیدا می‌شود.

با وجود این‌که تئوری‌های این‌ شکلی درمورد قدرت نگاه برای آسیب رساندن در روایت‌های مربوط به دعای چشم‌ زخم قوی اکثرا فراگیر است، لزوما تمام آن‌ها وجود چنین قدرتی را با بدخواهی ذاتی و درونی یکی نمی‌دانند. برخی از فرهنگ‌ها بر این باور هستند که فردی که می‌تواند بقیه را چشم بزند خود باری ناخواسته بر دوش دارد و در اصل خود آن فرد نفرین شده است. به طور مثال، الورثی به اسطوره‌ای باستانی در لهستان پرداخته است که داستان زندگی مردی را روایت می‌کند که نگاهش قدرت بسیار زیادی در نفرین دیگران داشت که در نهایت چشمان خود را کور کرد تا دیگر سبب رنجش و بدبختی افرادی که دوستشان داشت نشود.

وجود باور قوی و فراگیر به چشمی که می‌تواند سبب بدبختی خانمان سوز شود، بدین معنا است که مردمان این تمدن‌های باستانی باید به فکر روش و دعای چشم زخم قوی برای دور نگه داشتن آن چشم و نگاه می‌کردند. وجود این نیاز بود که برای اولین بار به ایجاد طلسم‌ها و دعای چشم زخم قوی ابتدایی منتهی شد. اما نکته حائز اهمیت آن است که این طلسم‌ها چقدر قدمت دارند؟

خمسه سمبلی است به صورت کف دست که چشمی در وسط آن قرار دارد و برای یهودیان، مسیحیان و مسلمانان منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه مقدس است

دکتر نسه یلدیران، استاد دانشگاه باغچه‌ شهر استانبول می‌گوید “قدیمی‌ترین گونه جادو و دعای چشم‌ زخم مربوط به ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. این دعای چشم زخم در تل براک پیدا شده است، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای بین‌النهرین که اکنون در سوریه قرار دارد. طلسم‌هایی که در این مکان پیدا شده‌اند به شکل بت‌هایی هستند که از رخام گچی تراشیده شده‌اند و چشم‌هایشان با ابزار خاصی برش داده شده است.”

با این‌که این چنین به نظر می‌رسد این بت‌ها از قدیمی‌ترین دعای چشم‌زخم باشند، اما  با تکه‌های شیشه آبی‌رنگی که ما امروزه می‌بینیم بسیار متفاوت هستند. قدیمی‌ترین گونه این شیشه‌های آبی‌رنگ که در ساحل و اطراف دریای مدیترانه کشف شده به ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. اما ارتباط آن بت‌های رخامی که در تل براک کشف شده با  نمونه های جدیدتر چیست؟

(( فنیقی‌های باستان مهره‌هایی به شکل چشم می‌ساختند و از آن ها به عنوان گردنبند و دعای چشم زخم قوی استفاده میکردند ))

خانم یلدیران می‌گوید «نمونه شیشه‌ای آسیای صغیر و جزیره های دریای اژه رابطه بسیار نزدیکی با پیشرفت مهارت شیشه‌گری داشتند. اما رنگ آبی این مهره ها به شکل قطعی به روکشی مربوط است که مصری‌ها برای ظرف های گلی استفاده می‌کردند. این روکش مقدار زیادی ترکیبات اکسید‌ی متفاوت دارد و مس و کبالت که در آن وجود دارد بعد از پخت به رنگ آبی ظاهر می شود»

او به تعدادی آویز چشم حورس اشاره می‌کند که در کشور مصر کشف شده که گفته می شود این آویزها به احتمال قوی تاثیرگذارترین اسلاف چشم‌زخم امروزی محسوب می‌شوند. به گفته او طوایف ابتدایی ترک به مقدار زیادی شیفته این رنگ آبی بودند برای اینکه با خدای آسمانشان رابطه نزدیکی داشت و احتمالا به همین علت بوده که تصمیم می‌گیرند از مس و کبالت استفاده کنند.

مهره‌های چشم‌زخم آبی‌رنگ با گذشت زمان تمام منطقه را فرا گرفت و بین فنیقی‌ها، آشوری‌ها، یونانی‌ها، رومی‌ها، و به خصوص عثمانی‌ها رواج یافت. با این‌ وجود که این مهره‌ها بیش از هر مکانی در مدیترانه و شام مورد استفاده بودند، اما تجارت و گسترش امپراتوری‌ها سبب شد تا مهره‌های چشم‌زخم آبی‌رنگ کم کم مسیر خود را به تمام دنیا باز کنند.

حیرت انگیزترین چیز درمورد دعای چشم‌ زخم نه قدمت صرف آن، بلکه این واقعیت است که استفاده از آن در عمر چند هزار ساله‌اش دچار کوچکترین تغییری نشده. ما همچنان دعای چشم زخم را به هواپیماهایمان وصل میکنیم، مشابه همان کاری که مصری‌ها و اتروسکی‌ها می‌کردند و دعای چشم‌ زخم قوی را به کشتی‌هایشان می‌ چسباندند تا سفری امن داشته باشند. در ترکیه امروزی همچنان این رسم وجود دارد  که برای نوزادان دعای چشم‌ زخم هدیه میبرند که خود تاکیدی بر این باور است که احتمال چشم‌ خوردن افراد خردسال بیشتر است.

اما نکته مهم در این باره این است که تغییرات آهسته چشم‌ زخم به همراه فضاهای رسانه‌ای جهان مدرن نهایتا سبب خواهد شد که تاریخچه و مفهوم آن به کل فراموش شود. برخی از تفاسیر کنونی سبب شده عده ای نگران دستبرد فرهنگی در مفهوم این طلسم باشند، به خصوص صنعت مد و به کارگیری دعای چشم‌ زخم قوی در نماد خمسه که هم برای مسلمانان و هم یهودی‌ها مقدس است.

دعای چشم‌ زخم تاریخچه ای کهن دارد و با بسیاری از فرهنگ‌ها در هم آمیخته است  و بسیاری از کاربران امروزی این طلسم هم با میراث فرهنگی آن رابطه مستقیم و بسیار نزدیکی دارند.

(( چشم ایزدی که اکثرا به وسیله فراماسونرها مورد توجه قرار می‌گیرد و قرار است سمبلی در جهت دانش نامحدود خداوند باشد، پشت اسکناس یک دلاری آمریکا نقش بسته است))

وقتی موضوع دور نگه داشتن قدرت های عرفانی بدخواه مضر و مخرب در میان باشد، معمولا طلسمی شناخته‌شده‌تر و معروف‌تر از “چشم‌ زخم” وجود ندارد. تصویر این چشم آبی‌رنگ علاوه بر  بازارهای استانبول  روی بدنه هواپیماها و صفحه‌ کتاب‌های مصور هم به دیده می‌شود. این دعای چشم زخم قوی محدودیت مکانی سرش نمی‌شود.

در  دهه گذشته عکس های مرتبط با  “چشم‌ زخم” بیش از هر مکانی در صنعت مد دیده شده است. کیم کارداشیان در اکثر عکس‌هایش گردنبند‌ها و گل‌سرهایی دارد که با استفاده از این سمبل ساخته شده‌ است. از طرف دیگر جیجی حدید مانکن هم در  سال ۲۰۱۷  اعلام کرد که قصد دارد سری کفش‌های «آی‌لاو» که دعای چشم زخم روی آن ها طراحی شده است را به بازار عرضه کند